Yazım Kuralları İle İlgili Pratik Bilgiler

Bir dili kullanırken, gerek yazıda gerekse söyleyişte kişiden kişiye farklı anlamlar taşımaması için belirlenen ve herkes tarafından da benimsenen kurallara yazım (imlâ) kuralları denir. İncelendiğinde çok sayıda yazım kuralı mevcuttur. Çok sayıda kuralın yer aldığı imlâ örneklerinde yazım kuralları ile ilgili pratik bilgiler başlığının oluşmasına yol açmıştır. Hazırsanız detaylı bir şekilde yazım kuralları ile ilgili pratik bilgiler içeren konumuza başlayalım.

Büyük Harflerin Kullanımı

Cümle Başlangıcı, Dizeler ve Özel İsimler

• Cümle başlangıçları büyük harfle yazılır.
• Dizeler ve özel isimler büyük harfle başlar.

Ayşe’nin sevimli kedisi Minnoş, Ankara’dan geldi.

Unvan Olan İsimler

• Unvan ve unvan olarak kullanılan isimler büyük harfle başlar.

Okula gelen Bakan sınıfları tek tek dolaştı.

Bugün Kaymakam ile görüştüm.

Bu köyün en tecrübelisi Hasan Dede’dir.

Orhan Baba’nın efsane olmuş şarkıları yer alıyor.

Saygı Sözleri, Rütbe Adları ve Lakaplar

• Saygı sözleri, rütbe adları ve lakaplar büyük harfle başlar.

Ahmet Bey bugün davetlimsiniz.

Doktor Ayşe Yazar randevusuna geç kaldım.

Yaşa, Mustafa Kemal Paşa yaşa.

Tırnak İçine Alınan Cümleler

• Tırnak içine alınan cümleler büyük harfle başlar.

Atatürk “Yurtta sulh, cihanda sulh” diyerek ne anlatmak istemişti?

İki Nokta Kullanımı Sonrası Cümle Başlangıcı

• Eğer iki noktadan sonra gelen cümle bir bitiş cümlesi içeriyorsa veya yüklemi varsa büyük harfle başlar. Aksi durumda küçük harf ile devam etmelidir.

Öğretmen şunları almamızı söyledi: kalem, defter, cetvel…

Öğretmen ders 3 şeyi nasihat etti: Çalışın, okuyun ve tekrar edin.

Adres Detayları

• Adres bilgisindeki mahalle, meydan, bulvar, sokak isimleri büyük harfle başlar.

Yunus Mah. Taksim Meydanı, Serhat Cad. 1261 Sokak

Yer Adları

• Yer adlarında özel isme bağlı olan dağ, deniz, ova vb. isimler büyük harfle yazılır.

En merak ettiğim yerlerden birisi de Konya Ovası’dır.

Ben bugün Ege Denizine yüzmeye gidiyorum.

Saray, Köşk, Köprü vb. Özel Yapılar

• Saray, köşk, köprü vb. yapı adları büyük harfle başlar.

Fatih Sultan Mehmet Köprüsü geçiş ücretleri ne kadar?

Kız Kulesi harika değil mi?

Kurum ve Kuruluşlar

• Kurum ve kuruluş adları büyük harfle yazılır.

Yarın Maliye Bakanlığına gideceğim.

Dil ve Lehçe İsimleri

• Dil ve lehçe isimleri büyük harfle başlar.

Bu ay sonu Almancayı öğrenmiş olacağım.

Bu kız İngilizce mi konuşuyor?

Tarih Bildiren Ay ve Gün

• Belirli bir tarih bildiren ay ve gün isimleri büyük harfle yazılır.

Yazılı sınav 25 Eylül’de yapılacak.

Yön Adları

• Yön adları özel isimden önce gelirse büyük yazılır.

Kuzey Amerika gerçekten soğuk mu?

Ulus, Devlet veya Kültürü Tanımlayan Yön Adları

• Yön adları bir ulusu, devleti ya da kültürü tanımlıyorsa büyük harfle başlar.

Bu yapı bizi Batı’dan geldi.

Kitap, Sanat, Gazete ve Dergi İsimleri

• Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin ismi büyük harfle başlar.

Sinekli Bakkal romanı gerçekten harikaydı.

Bugün aldığın Milliyet gazetesini okudun mu?

İstisna: Resmi Gazete isim olarak bütün halde olduğundan buradaki her iki kelime de büyük harfle başlar.

Bayram İsimleri

• Ulusal, resmi ve dini bayram isimleri büyük harfle başlar.

Ramazan Bayramı ne zaman?

Bu yıl Cumhuriyet Bayramı hangi güne denk geliyor?

Öğretmenler Günü için hediye aldın mı?

Tarihi Olaylar ve Çağlar

• Tarihi olaylar, dönem ya da çağ adları büyük harfle başlar.

İlk Çağ dönemi hakkında ne biliyorsun?

Kurtuluş Savaşı zamanında neler oldu?

Gezegen ve Yıldız İsimleri

• Gezegen ve yıldız isimleri büyük harfle başlar.

Güneş sistemi içerisinde en küçük gezen Merkür mü?

Özel Adlardan Türetilen Bütün Kelimeler

• Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar.

Benim bu kursa gitmem lazım. Aksi durumda Fransızcayı öğrenemem.

Bitişik ve Ayrı Yazılan Kelimeler

Yazım kuralları ile ilgili pratik bilgiler arasında karıştırılan diğer konu da bitişik ya da ayrı yazılan kelimelerdir. Aşağıda yazım kuralları ile ilgili pratik bilgiler içeren örnek ve incelemeleri yer almaktadır.

Yardımcı Eylemler

• Yardımcı eylemleri kullanırken ilk sözcükte düşme ya da türeme olursa bitişik yazılır. Aksi durumda ayrı yazılmaktadır.

arz etmek – azat etmek – terk etmek – var olmak – fark etmek

hissetmek – affetmek – hallolmak – zannetmek – kaybolmak

İstisna: defetmek – katetmek – menolmak ya da menolunmak

Ekler Sıfat Tamamlaması Yapıyorsa

• Sıfat – fiil ekleri sıfat tamlaması yapıyorsa ayrı yazılır.

güler yüz – çalar saat – yazar kasa – çıkar yol

Not: Kalıplaşmış bazı sözcükler bitişik yazılır. Örneğin; uçaksavar, biçerdöver, okuryazar

İç, Dış, Sıra Sözcükleri

• İç, dış, sıra sözcükleri ayrı yazılır.

hafta içi – din dışı – çağ dışı – yanı sıra – yurt içi

Alt ve Üst Sözcüklerin Soyut Anlam Taşıması

• Alt ve üst sözcükleri soyut anlam taşıyorsa bitişik, somut anlam taşıyorsa ayrı yazılır.

bilinçaltı – olağanüstü – akşamüstü – öğleüstü

göz altı kremi – böbrek üstü bezi – deri altı –  duman altı

Adları Sayılardan Oluşan Oyun İsimleri

• Adları sayılardan oluşan oyun isimleri bitişik yazılır.

Seninle beştaş oynamak istiyorum.

Kuralları Birleşik Eylemler

• Kurallı birleşik eylemler bitişik yazılır.

Ayşe pazardan elmaları alıvermiş.

O gidince arkasından bakakaldı.

Ev Kelimesiyle Kurulan Birleşik Kelimeler

• Ev kelimesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Öğretmenevi kuralları mevcut mu?

Polisevi dedikleri şey aslında nedir?

İstisna: dağ evi, bağ evi, kuş evi, orman evi

-Ki Eki Kullanımı

• Ki kullanımında kelimenin sonuna -ler eki gelebiliyorsa bitişik, gelemiyorsa ayrı yazılır.

Evdeki hesap çarşıya uymadı.

Duydum ki sen de beni unutmuşsun.

-De Eki Kullanımı

• De eki cümleden atıldığında anlam bozuluyorsa bitişik, bozulmuyorsa ayrı yazılır.

Bu sene maça biz de gelelim mi?

Bugün evde kalmak istiyorum.

Verilen tüm örneklerde yazım kuralları ile ilgili pratik bilgiler ve açıklamalarına yer verilmiştir.